ارزیابی اثرات چینه سرمایی و مواد تسهیل کننده تنژگی بر رفع رکود چهار رقم فندق

فندق یکی از میوه های خشکباری مهم دنیا است که تولید ومصرف آن در حال افزایش می باشد. ازدیاد این گیاه، مانند اغلب میوه های معتدله، به روش جنسی(بذر) امکانپذیر می باشد، ولی به دلیل مشکلات خاص مربوط به جوانه زنی بذور، و از طرف دیگر سهولت اجرای روش های غیرجنسی، ازدیاد آن به روش جنسی متداول نیست. در حال حاضر، ساده ترین و معمول ترین روش تکثیر درختان فندق خوابانیدن ساده است. بخش عمده فندق های که به طورتجاری کشت می شوند، اغلب با این روش تکثیر می شوند. وجود رکود، روغنی بودن بذر و فساد زودهنگام آن و امکان تفرق صفات از مهمترین مشکلات ازدیاد جنسی فندق است. بنابراین، جوانه زنی بذور فندق تحت شرایط طبیعی در مدت زمان طولانی و به صورت غیر یکنواخت و نامنظم صورت می گیرد، ولی برنامه های بهنژادی فندق و تولید دانهال از بذور هیبرید به یک روش سریع و قابل اعتماد جهت جوانه زنی بذر نیازمندند. بنابراین در جهت نیل به این هدف، در پژوهش حاضر، نیازهای جوانه زنی چهار رقم فندق (رقم بومی گرد و سه رقم تجاری فرتیل، روند و سگورب) مطالعه گردید. پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار طراحی و بصورت دو آزمایش مجزا اجرا شد. در آزمایش اول، مغزهای استخراج شده با مواد شیمیایی شامل جیبرلین (100 و 200 میلی گرم در لیتر)، پوترسین (01/0 و 1/0 میلی مولار)، تیورا (1000 و 2000 میلی گرم در لیتر) تیمار و جوانه زنی آنها در دوره سرمادهی 0، 2 و 4 ماه ارزیابی گردید. در تیمار شاهد نیز از آب مقطر استفاده گردید. در آزمایش دوم، ارزیابی برخی از فاکتورهای بیوشیمیایی لپه (درصد روغن، کربو هیدرات ها و آلفا آمیلاز) در حین تیمار سرمادهی انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که بیشترین درصد (73/82) و سرعت جوانه-زنی در رقم گرد با تیمار جیبرلین (100 میلی گرم بر لیتر) حاصل شد. در دوره های سرمایی اعمال شده بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی متعلق به سرمادهی چهار ماه بود. بیشترین میزان آلفا آمیلاز و نشاسته به ترتیب (10/58 و 1/7 میلی گرم بر گرم وزن تر بافت) در هفته هشتم و فروکتوز (24/10 میلی گرم بر گرم وزن تر بافت) در هفته چهارم و در بذور تیمارشده با جیبرلین مشاهده شد. بالاترین میزان قند کل و ساکارز به ترتیب (38/50 و 09/47 میلی گرم بر گرم وزن تر بافت) در هفته های هشتم و شانزدهم تیمار سرمادهی مرطوب ثبت گردید. اما بالاترین میزان گلوکز (51/58 میلی گرم بر گرم وزن تر بافت) متعلق به هفته ششم تیمار پوترسین بود. کمترین میزان روغن (01/18 درصد) در هفته شانزدهم تیمار جیبرلین مشاهده گردید. با توجه به نتایج موجود، می توان جیبرلین به تنهایی یا در ترکیب با سرمادهی را به عنوان یک روش قابل اعتماد جهت رفع رکود و بهبود جوانه زنی بذور فندق پیشنهاد کرد. واژه های کلیدی: سرمادهی مرطوب، جوانه زنی، جیبرلین، فاکتورهای بیوشیمیایی، فندق